TAM GIÁC QUỶ CỐC
Tiên sinh họ Vương tên Thiền, quán thông bách nghệ. Thời trẻ ông từng chu du thiên hạ, nhìn xem nhân tình thế thái, nắm tình người thói đời trong lòng bàn tay. Lại biết phân tích đạo đế vương, lẽ thịnh suy ở đời, nhìn thấu các mánh khóe tranh đoạt. Bất giác tiên sinh thấy lòng nguội lạnh. Bình sinh Vương chơi thân với Tôn Vũ, Mặc Địch, khinh bỉ bọn Lỗ Ban, Trâu Kỵ. Đến khi Vũ và Địch lần lượt qua đời, không còn ai tri kỷ, tiên sinh thở dài rồi phất tay áo vào ở trong hang núi Chung Nham trên đỉnh Tung Sơn, đọc sách tiêu dao qua ngày. Đạo càng sâu, học càng tinh. Người đời thấy thần bí bèn tôn xưng là Quỷ cốc tiên sinh. Nhiều người đến xin học, tiên sinh đều từ chối.
Một hôm có người khách cưỡi một con trâu xanh tới chơi. Người khách phong độ bất phàm, hình dung tả tơi nhuốm màu phong sương, nhưng tiếng nói trong trẻo như thác đổ, cặp mắt như cười, như mơ, phong độ nửa cao ngạo quý phái, nửa dân dã khinh bạc, chẳng giống ai. Vương lấy làm lạ, bèn mời ngồi chơi lấy nước khe suối sau nhà pha trà. Chuyện trò thập phần tương đắc. Tuy học thuật khác nhau, nhưng đạo lý thập phần tương đắc. Khách bàn về lẽ biến hóa của trời đất, Vương nói về gốc cái học của nhân sinh. Chuyện thao thao như nước chảy liền mấy ngày. Khách nói "Tôi xem tài học của tiên sinh đã trùm thiên hạ. Sao lại để mục nát nơi xó núi, không phù tá vương bá như bọn Quản Trọng, Nhạc Nghị thì cũng lập môn phái như lũ Khổng Khâu, Trang Chu, để tinh hoa lại cho đời?" Vương nói "Tôi cũng có ý tìm truyền nhân, nhưng chưa thấy ai có đủ tư cách. Đạo của tôi đã thông đạt tới dịch lý, căn cội sâu xa. Riêng âm dương ngũ hành nhiều kẻ học hàng chục năm mới hiểu. Thà để mục nát còn hơn truyền cho bọn ngu phu ngu phụ." Khách mỉm cười chỉ vạch trên bàn một hình tam giác, ngửa cổ cười ha hả mà nói "Hay lắm, hay lắm" Đoạn viết thêm mấy chữ "Nhĩ Đam Lai" rồi cất bước. Vương gọi theo hỏi tên họ. Chỉ nghe trả lời "Ta họ Lý" đã thấy trâu xanh vùn vụt đi xa.
Vài tháng sau chợt có bốn thanh niên tới xin học. Tô Tần, Trương Nghi có vẻ con nhà buôn bán ở chợ, tư cách bình thường, từ ngữ so đo hạ lưu, chấp nhặt câu chữ. Tôn Tẫn, Bàng Quyên con nhà gia giáo, anh tuấn, nho nhã, vũ dũng hơn người, phóng khoáng, thông đạt. Vương tiên sinh nói "Ta đây có bách nghệ muốn truyền. Xem tư chất các ngươi không thể học hết, mỗi người hãy chọn lấy một nghề. Cao thì có đạo, hạnh, trí, thấp thì có biện thuyết, binh pháp và buôn bán. Thứ nữa là bói toán, chế khí, thiên văn, địa lý".
Tần, Nghi xin học chính trị, thuật phù tá bá vương. Vương tiên sinh nói "Đó chẳng qua là chuyện biện thuyết, bẻm mép chắc hợp với các ngươi." Bèn truyền cho khoa du thuyết. Tẫn, Quyên đều xin học võ nghệ. Tiên sinh nói: " Học võ là thay trời hành đạo, bênh kẻ yếu, áp chế kẻ mạnh. Sao bằng học binh pháp đánh cả vạn người. Ta xem võ nghệ các ngươi cũng đã đủ phòng thân." Bèn truyền cho nghề binh pháp.
Tiên sinh đọc khẩu quyết rồi vẽ bốn hình tam giác lên giấy đưa cho nghiền ngẫm. Thấm thoắt mười năm, sáng nghe giảng, chiều đọc sách, tối tĩnh tọa nhìn tam giác. Mội bữa, Tần và Nghi chợt thấy lòng rung động, giác ngộ được lẽ lớn của thuật du thuyết bèn xin xuống núi "Nay bọn con đã hiểu mọi lẽ trong cái học của thầy, xin được thay thầy hành đạo". Tiên sinh cười "Các người mới đến mức Thuật. Hãy học thêm mười năm." Tần nói "Nay con đã hiểu công dụng kinh người của tam giác. Xin thầy cho con thứ khác để nghiền ngẫm." Tiên sinh nói "Tam giác, hình tròn, tứ giác cũng là một thứ. Ngươi chớ nghi ngờ. Hãy cứ nhìn tam giác mà nghiền cho sâu, ngẫm cho xa." Tần và Nghi đều xin vâng, miệt mài học tập thêm mười năm, đều lĩnh hội được phép biến hóa trong nghề du thuyết, việc gì nói trắng nói đen đều được. Tiên sinh bèn cho xuống núi và nói "Các ngươi tư chất tầm thường học đến mức Nghệ là được. Tam giác có thể xoay ngang xoay dọc. Các ngươi đã đến mức hô mưa gọi gió trong chính trị thời nay. Vinh hoa phú quý không kể xiết. Nhưng căn cơ chưa đủ hãy nhớ phòng họa, để lại phúc đức, kẻo chết không toàn thây."
Tần và Nghi xuống núi, chưa đến năm năm, Tần lập thuyết Hợp Tung làm Tướng Quốc sáu nước. Nghi lập thuyết Liên Hoành là Thừa tướng ba nước. Họ khuynh đảo chư hầu, quyền hành lấn át thiên tử. Rốt cuộc đều chết và bị xé xác ở Tề và Sở.
Tẫn và Quyên chăm chỉ học hành, đã đến mức có biến hóa khôn lường. Tuy học một nghề binh pháp nhưng có thể áp dụng vào chính trị, buôn bán, chế vũ khí, canh nông, không nghề gì không làm được. Nghe Tần và Nghi danh đã vang lừng thiên hạ, bèn xin thầy xuống núi. Tiên sinh nói "Nay các người đã thành Pháp. Ta muốn chỉ điểm thêm cho thành Đạo. Khi đó các người muốn xuống núi cũng chưa muộn. Ta xem tư chất các ngươi có thể đắc đạo bất hủ cùng trời đất, cùng ta tiêu dao thấy được lẽ nhiệm màu của vũ trụ. Lăn lê vào chỗ rừng tên mưa máu làm chi." Tẫn xin vâng. Riêng Quyên nói "Học đạo là để thi thố với đời lẽ nào lại để hủ bại cùng trời đất. Con đã nhìn tam giác này hơn một vạn lần, tự cho là tư chất không ngu độn, lẽ nào chưa quán thông được nó." Tiên sinh chiều theo ý, chỉ dặn thêm "Tài của ngươi nay đã vô địch thiên hạ. Nhưng chưa đắc đạo mà ỷ vào tiểu xảo, e rằng mất mạng cũng bởi tiểu xảo. Ngươi nhớ tu thân dưỡng tính để tránh đạo".
Quyên đến nước Ngụy, hiển lộ tài năng, được vua phong nguyên soái, đem quân đánh đâu được đấy. Các nước chư hầu Tề, Triệu, Ngụy, Tần, Sở, nghe danh Quyên đều khiếp vía, không ai dám đối địch. Một ngày kia, Quyên nhớ tới Tẫn, bèn viết thư mong gặp mặt cùng chung hưởng phú quý. Lúc bấy giờ đó là tình anh em đồng môn mấy chục năm đèn sách chân thật. Tẫn được thư, trình thầy. Tiên sinh nói "Ta biết không giữ được con, sớm muộn ắt sẽ có ngày này. Nay con còn chút nữa thì hiểu Đạo. Con sẽ gặp nguy nan, tàn tật nhưng không đến nỗi mất mạng. Con đã nghiễn ngẫm tam giác, nay ta cho con thêm vòng tròn." Nói đoạn tiên sinh khoanh một vòng tròn xung quanh tam giác của Tẫn và nói thêm "Vòng tròn bao tam giác, nhưng cũng nằm trong tam giác. Một vòng liền nhưng bao giờ cũng một nặng một nhẹ. Phép đối địch là lấy nặng của mình mà đối với cái nhẹ của địch. Phép hòa hợp là lấy nhẹ của mình đỡ cái nặng cho người khác." Tẫn xin vâng rồi xuống núi.
Quyên gặp Tẫn rất mừng, nghĩ rằng tài cũng như nhau hợp sức bình thiên hạ. Ai ngờ mới xa cách hai năm, tài nghệ đã biển trời cách trở. Quyên bèn sinh ghen ghét, đặt điều vu vạ mà chặt chân Tẫn, duy chỉ còn chút nhân tính nên chưa giết hại. Tẫn trốn được về Tề, trở thành quân sư. Chẳng bao lâu đem quân chinh phạt chư hầu. Tề Ngụy đối trận, Quyên mắc kế của Tẫn, binh bại tự vẫn.
Tẫn thấy lòng nguội lạnh, thấy chán nản mọi sự bèn trở về núi theo thầy tu đạo. Vương tiên sinh vui mừng khôn xiết bèn xé tam giác và vòng tròn. Sau này nghe nói, Tẫn cùng thầy đắc đạo, tiêu giao ngũ hồ, hồn phách còn phảng phất đến bây giờ ở vùng Tây Thái Hồ.
