Luận Tam Quốc: Cống cỏ bao mao

Tuần này, luận Tam Quốc nói đế việc cống cỏ bao mao là điển tích trong Đông Chu Liệt Quốc. Luận Tam Quốc hiểu theo nghĩa rộng có thể bàn về những tích không nhất thiết có trong Tam Quốc nhưng có liên quan (Gia Cát Lượng tự ví mình với Quản Trọng là nhân vật trong điển tích này)

Vua nước Sở họ Hùng, tổ là Dục Hùng vốn có công phò tá Vũ Vương nhà Chu diệt Trụ, được phong tước bá ở phía Nam, vùng Kinh Tương. Dục Hùng theo tương truyền chỉ là một gia nhân nên phẩm tước thấp kém hơn, lại không ở Trung Nguyên mà ở lẫn với bọn man di phương Nam. Trong khi đó các nước như Lỗ (dòng dõi Chu Công), Tống (dòng dõi nhà Thương), Tề (dòng dõi Khương Thái Công) đều là tước công hoặc tước hầu.

Tuy nhiên, nước Sở ở xa cũng có cái hay là ở lẫn với các nước nhỏ, ngu si, dễ hiếp đáp. Ở xa, lai có thể không phải theo luật lệ của nhà Chu. Dần dần nước Sở mở đất đai ngàn dặm thành một nước lớn, phương Nam sản vật lại nhiều, giàu có, trở thành một nước mạnh. Sở dần dần kiêu căng, trước là bỏ việc cống chim trả, cỏ bao mao, ngà voi,.... Sau thì xưng vương tước, đặt mình trên tất cả các chư hầu, ngang với thiên tử nhà Chu.

Tề Hoàn Công dùng Quản Trọng trước mở công nghiệp nhà thổ, đánh bạc vét tiền của người giàu, buôn muối vét tiền của người nghèo, lại khai khoáng, khuyến nông, phát triển công nông thương. Bên ngoài thì đánh dẹp nước yếu mở mang bờ cõi, làm bá ở Trung nguyên. Tuy nhiên, so sánh về binh lực và giàu có chưa thể bằng nước Sở. Quản Trọng lại khuyên Tề Hoàn Công vào chầu thiên tử nhà Chu để lấy danh nghĩa hiệu triệu thiên hạ. (Đoạn này rất nên học, không phải cái gì ra tiền mới nên làm. Giống như gửi một phong thư, trong đó có cái séc 1 triệu đô, cái tem bưu điện không đáng gì, nhưng rất quan trọng). Vì thế Tề Hoàn Công có được lệnh của thiên tử nhà Chu bắt các nước chư hầu hội thề. Riêng nước Sở không tới mà tổ chức hội thề riêng. Do vậy, đụng độ là không thể tránh khỏi.

Binh hai phe Nam Bắc chuẩn bị đụng độ. Quản Trọng cũng có ý ngại. Vì đánh mà thắng cũng không thể nuốt được Sở, và cũng không được gì hơn. Thua thì sợ các nước chư hầu trở mặt. Binh của Tề trước nay vẫn chưa gặp đối phương nào mạnh như Sở. Quản Trọng một mặt sai sứ sang thuyết phục vua Sở, vừa hù dọa vừa nịnh bợ, nói rõ thiệt hơn. Vua Sở ý muốn giảng hòa. Tướng nước Sở nói: Chưa đánh nhau, sao biết hơn thua. Tôi cho rằng ta mạnh hơn. Cho dù có sa sảy, ra rút về Nam, Tề dám qua sông đánh ta thì chỉ có chết. Vua Sở cười: Ta lại sợ Tề ư, nhưng hắn có danh nghĩa thiên tử, ta xem Trung nguyên cũng chưa suy yếu lắm. Nay ta nhường một bước xem hắn ra điều kiện thế nào, nếu quá quắt đánh nhau cũng chưa muộn. Bèn hỏi điều kiện giảng hòa và nói: Tôi lâu không triều cống sợ thiên tử trách phạt, thì phải làm thế nào.

Quản Trọng nói: Ngày xưa theo lệ nước Sở phải cống cỏ bao mao, nhiều năm bỏ bễ. Nay Sở phải mang mấy xe cỏ vào cống để biết đạo thần tử, Tề sẽ đứng ra xin thiên tử xá tội. Sở Vương ưng theo.
Bão Thúc Nha nói: Sở là nước cầm thú, dám xưng vương là việc lớn, còn phải tiến cống bao nhiêu thứ ông không hỏi đến, mấy xe cỏ nhỏ nhặt ông hỏi đến làm gì? Quản Trọng cười: Sở vô lễ lâu ngày, nay ta muốn đưa vào khuôn khổ phải chọn điều gì nhỏ nhặt dễ thực hiện. Điều kiện khó quá, nó không chịu nổi cắn càn, ta chắc gì đã thắng được nó. Nay ta bắt được Sở nghe theo dù là chuyện gì, đủ đắc chí với chư hầu và lập công với thiên tử. Thiên hạ nghe ta bắt được Sở phục tùng há dám không nghe ta, rồi lấy thế đó mới ép được Sở. Sở Vương thấy điều kiện giảng hòa dễ dàng, mừng lắm bèn cho đưa cỏ bao mao vào nhà Chu, lai viết thư tạ lỗi, không xưng tước mà chỉ tự xưng là "viễn thần". Thiên tử nhà Chu mừng lắm, đưa cỏ vào nhà Thái miếu báo cáo tổ tiên, thưởng cho Sở rất hậu, lại thưởng cho cả Tề. Một số nước chư hầu bèn bỏ minh ước của Sở theo Tề.

Về lâu dài, Sở vẫn là nước mạnh, tiếp tục xưng vương như cũ. Sau thời Tề Hoàn Công, nước Tề loạn, suy yếu, nhưng thế lực Sở vẫn mạnh, sau vẫn cùng Tần Mục Công, Tấn Văn Công, Tống Tương Công cạnh tranh. Mãi sau này Ngô Vương là Hạp Lư nhờ có Ngũ Tử Tư mới đánh được Sở.

Lời bàn: Thay đổi là khó. Khó nhất là thay đổi chạm đến sĩ diện. Muốn bắt tội đại nghịch bất đạo, nếu không đủ thế lực, phải bắt đầu uốn nắn từ những chỗ nhỏ nhặt, để người ta dễ chấp nhận. Trong Tam Quốc, Lưu Bị đánh Thục bắt bẻ Lưu Chương không cấp đủ binh lương, cũng là một cái bắt bẻ nhỏ nhặt. Tôi lớn nhất của Chương là đang làm chúa Ích Châu kia, cho đến khi nào Bị chưa lấy được Ích Châu  thì Chương vẫn còn có tội, há có thể mang vàng vài ngàn cân, lụa vài vạn cuộn, binh vài vạn tên, lương vài vạn hộc mà xóa tội được ư.