Trung bình và trung dung

        1. Nếu ai hỏi tôi khái niệm Toán học nào sâu sắc và vĩ đại nhất, tôi sẽ chọn khái niệm “trung bình”. Tại sao không chọn khái niệm số, đơn vị hay số không như các nhà toán học hay nói? Số là một khái niệm tự nhiên, hình thành từ cuộc sống. Khi Con người quyết định đứng thẳng lên thì cũng là lúc số tự đến với Con người, không cần đến sự sâu sắc và vĩ đại, vì đó chính là Cuộc sống. 2. Số 1 đương nhiên tồn tại như một số, nhưng phát hiện con số này là đơn vị lại là một phát minh vĩ đại cần đến một trí tuệ Toán học chín muồi. Số 0 vốn không phải là một số, phát hiện ra nó là sự vượt trội về kỹ năng dùng số của Con người, do đó có thể nói đó là một sáng chế kỹ thuật ghi số vĩ đại. Tuy vậy, đơn vị 1 và con số 0 đều mang tính kỹ thuật, toán học vị toán học, sinh ra để làm Toán, không có tính nhân văn có thể so sánh với phép lấy trung bình.

3. Tôi cho rằng, với một mô hình ngôn ngữ lớn không có các thuật ngữ đơn vị hoặc số 0, AI vẫn có thể tạo ra các khái niệm đó trong một tương lai không xa. Tuy nhiên, tôi không chắc AI hiện tại có thể làm điều đó với phép tính trung bình. Nói một cách khác, phép tính trung bình có tính người hơn các phát kiến toán học vĩ đại khác. Sự vĩ đại có tính người sẽ nhân văn hơn nhưng cũng mang theo cả những thói hư tật xấu của con người.

4. Trung bình sinh ra để mô tả quy luật phổ quát của tự nhiên, vì thế nó là một phát minh vĩ đại và sâu sắc. Sự phổ quát này quán xuyến một triết lý căn cội của xã hội mà cụ Khổng cố đơn giản hoá thành khái niệm trung dung, vừa ngạo mạn vừa nhút nhát, vừa có vẻ trí tuệ vừa lười suy nghĩ.

5. Có lẽ trung bình sinh ra từ bản chất tranh chấp của con người. Thú vật cũng có bản tính tranh chấp, nhưng chúng chỉ có thể giải quyết tranh chấp bằng bạo lực hoặc một năng lực nào đó tinh tế hơn gây thiệt hại và khó chịu cho đối phương, buộc các đối tượng này phải từ bỏ tranh chấp. Trong thế giới thú vật, hoàn toàn không có nhượng bộ. Con người nhanh chóng nhận ra rằng, tranh chấp theo luật thú sẽ dẫn đến phải tiêu diệt đồng loại hoặc bị đồng loại tiêu diệt.

6. Đối với kẻ mạnh, sự tồn tại của đối phương cũng cần thiết, có khi còn quan trọng hơn đối tượng mà chúng đang tranh đoạt. Điều đó để chúng không bị cô đơn khi chống lại những đối tượng thứ 3, đang rình rập để tiêu diệt cả hai bên tranh đoạt. Thế giới tồn sinh trong rừng thẳm có quy luật sinh tồn vô cùng khốc liệt. Do đó, khái niệm trung bình ra đời cùng với nhân tính, sự thoả hiệp và rộng lượng. Con người thắng được cái tôi bản năng để tới cái tôi cao quý chỉ sau khi phát minh ra trung bình.

7. Sau này, chúng ta bị nhồi sọ ở tiểu học định nghĩa trung bình cộng là phải có hai số cộng lại chia đôi. Rồi lớn lên chúng ta lại mặc cả theo bản năng “cưa đôi”, tham nhũng cũng cưa đôi lợi nhuận với doanh nghiệp đút lót “mới bền”, liên minh cộng sinh đó mới kéo dài. Thực ra đó là một khái niệm trung bình man rợ kiểu thô bạo máy móc dành cho loài thú đột nhiên được làm người.

8. Chúng ta đừng nghĩ người thượng cổ là thô sơ, thời gian trưởng thành của họ từ khi biết đứng thẳng so với thời gian trưởng thành của họ đến chúng ta gấp tới hàng chục lần. Phép trung bình của họ là một khoảng nào đó hợp lý ở giữa, người có nhu cầu hơn sẽ được phần hơn. Họ không so đo lắm về sự chênh lệch. Công bằng tuyệt đối không đòi hỏi độ chính xác. Tôi đồ rằng phép cưa đôi chỉ xuất hiện khi có sự tham dự của người thứ 3, manh nha cho xã hội, bắt đầu từ thế chân vạc. Về mặt Toán học, ngày nay người ta đã phát hiện rất nhiều khái niệm trung bình đều cho kết quả nằm ở giữa chừng, trung bình cộng không phải luôn là trung bình hay ho nhất.

9. Chúng ta thử nghĩ xem cái đẹp là gì? Đừng ngắn quá, đừng dài quá, đừng béo quá, đừng gầy quá, đừng đen quá, đừng trắng quá, môi đừng dày cộp hay mỏng dính, mắt đừng ti hí hay trợn trừng trợn trạc. Đó chính là trung bình. Có người đã viết một chương trình xử lý ảnh, đầu vào là hàng ngàn bức ảnh các cô gái xấu xí theo các kiểu khác nhau. Sau khi lấy trung bình tất cả các đường nét, màu sắc, máy tính cho ra một bức ảnh một cô gái đẹp mĩ mãn. Điều đó cho thấy cái đẹp là cái trung bình. Tôi sẽ không tranh luận về quan niệm cái đẹp của xã hội bị trung bình hoá nên bị định kiến quy định.

10. Cái Thiện khó nói hơn, do có nhiều góc nhìn. Tuy nhiên, trong nhiều hoàn cảnh, cái Thiện thô sơ trong rừng chỉ có 1-2 cá thể không còn khả thi. Một khái niệm trung bình, được gọi là trung dung, tuy không thể lượng hoá khách quan, có thể xem là giải pháp cho Thiện cho xã hội. Vì Thiện không thể lượng hoá, nên Trung dung là một nghệ thuật sống, cố nhiên cũng sẽ bị lợi dụng bởi bọn “ỡm ờ, ba phải không chính kiến” nhưng vô cùng tinh ranh nhắm đến những phần chia chác khác bẫm hơn. 11. Vì vậy biết phân biệt giữa Trung Đạo và Ba Phải là phản ánh chất lượng của con người. Tuy vậy nói cho cùng, Thiện là một khái niệm trung bình trừu tượng nằm giữa việc không dám giết một con kiến đến bạo tàn. Có thể vô cùng nhút nhát nhưng có thể vô cùng táo tợn. Nói tóm lại, nếu chỉ hô hào khẩu hiệu Thiện chẳng nói lên được điều gì. Chính vì thế Thiện hay bị tôn giáo hoặc ý thức hệ lợi dụng, vì họ có thể nhào nặn nó theo ý muốn, rồi nướng chiên hoặc hấp thành những cái bánh thơm phức theo khẩu vị của đám đông u mê nhưng vô cùng manh động, tuy tỏ ra bướng bỉnh nhưng vô cùng dễ kích động theo chủ đích.

12. Tương tự, có một điểm trung bình giữa Giả dối và Thô lỗ được gọi là Trung thực. Trước một người què hồn nhiên nói về nhảy cao, trước người đui chê bai việc không biết màu sắc, không thể gọi là Trung thực, mặc dù đó có thể thoả mãn định nghĩa Trung thực trong rừng rậm.

13. Trong thời đại truyền thông, tuy các ý kiến có nhiều màu sắc, những đều thăng giáng không đáng kể xung quanh một số tâm điểm hút rời rạc. Chúng ta sẽ gọi đó là các quan điểm quá khích. Phải nói sự quá khích có sức hấp dẫn ghê gớm. Một mặt, bản năng của đám đông là lười suy nghĩ. Đa số người săn thông tin trên mạng không phải để tìm cái mới, nâng cao hiểu biết. Thực tế họ đã có chủ ý sẵn, phần lớn hình thành từ quyền lợi, xuất thân, thói quen. Họ không đủ sức, nghị lực và không có nhu cầu xem xét chủ ý đó một cách duy lý. Thay vì tra cứu, đọc sách, tìm hiểu, nghiền ngẫm, đối chiếu thực tế, chiêm nghiệm, họ sẽ lên mạng lười biếng tìm những mảng vá để đắp vào chủ ý cho na ná một chính kiến. 14. Đừng tưởng họ đọc, nghe toàn bộ lập luận của người khác để học hỏi. Họ chỉ hơm hớp, đợi có chỗ nào phù hợp cắt vội lấy một mảnh để vá vào chỗ họ còn thiếu. Tôi không tin ở những cái gọi là kiến thức ăn liền được vá víu đó. Đã nói về Bandera tức là phải biết về cuộc đời, hành trạng, tư tưởng và tác phẩm của ông ta trước khi tôn ông ta làm anh hùng dân tộc. Cũng cần xem liệu khái niệm anh hùng đó có mâu thuẫn gì với hệ thống giá trị vốn có của mình hay chỉ muốn biến hệ thống đó thành một nồi cám lợn.

15. Đạo Trung Dung cũng như mọi phạm trù triết học có nhiều biến thể. Từ việc đi tìm chân lý đến việc trùm chăn, hay định kiến hủ lậu đều có thể nhân danh Trung Dung. Nhưng Trung Đạo như một sợi chỉ mong manh xuyên suốt, mọi minh triết đều mong manh, trong một biển vô minh. Nấu cám lợn hiểu theo cách của bọn phàm phu tục tử cũng là một phép lấy trung bình.

Các trường phái và khái niệm về thông linh

Phi Lộ

Trước tiên phải phi lộ, để học trò, đồng nghiệp, bạn bè và người thân khỏi hoảng sợ nghĩ rằng tôi bắt đầu lẩn thẩn. Tôi bắt đầu nghiên cứu vật lý từ năm 1976, năm thứ 3 đại học, đến nay được 41 năm. Bắt đầu làm về CNTT năm 1995, đến nay là 22 năm. Có lẽ bắt đầu tìm hiểu về ý thức cũng là đủ kinh nghiệm về thế giới vật lý, thế giới thông tin và cũng có thể khai thác ích lợi của thế giới ý thức đối với vật lý và tin học, là những lĩnh vực mà việc hiểu về ý thức sẽ tạo ra đột biến.

Gần đây, do cơ duyên tôi được biết chút ít về thực hành ngoại cảm và tâm linh ở Việt Nam. Theo tôi được biết có một số nhà khoa học, trong đó có hai người có ảnh hưởng tới tôi, đã cố gắng tìm hiểu, thậm chí có cả một trung tâm nghiên cứu về tiềm năng con người. Tuy nhiên, các nỗ lực này hoàn toàn không phải là nghiên cứu, mà chỉ tổ chức ứng dụng, thu thập kinh nghiệm và giải thích một cách mơ hồ, dùng các khái niệm của khoa học một cách tùy tiện. Cho dù nhà kim loại học không giỏi rèn, nhưng nghĩ rằng thợ rèn giỏi cứ rèn thật nhiều sẽ hiểu về kim loại là sai. Hoạt động ứng dụng và quảng bá đó tuy có khuyến khích một số hoạt động ngoại cảm, nhưng cũng khuyến khích một số hoạt động phi khoa học và đang làm xã hội ngộ nhận rất nhiều điều. Tôi nghĩ việc sắp đặt lại một số khái niệm cho khoa học cũng là cần thiết. Tuy khoa học là phải phản biện, nhưng những người cổ súy cho thông linh cần nghĩ rằng phản biện cũng giúp cho chân lý trường tồn. Không cái gì tiêu diệt một hệ thống ý thức nhanh hơn là phỉnh nịnh nó một cách mù quáng.

Từ ngữ

Thông linh là chữ tôi đặt ra hàm ý việc tương thông giữa các trạng thái tinh thần, hoặc của trạng thái tinh thần và thế giới vật chất. Theo tôi, để đặt vấn đề nghiên cứu ý thức thì phải chứng minh được ý thức tồn tại độc lập với vật chất. Khả thi nhất là chứng minh được có thông linh. Chỉ cần chỉ ra, có thể tạo ra thông tin khả tín, không cần đến vật chất, chúng ta có thể xác quyết được rằng có ý thức tồn tại độc lập với vật chất.

Các trường phái thông linh

Một trong những tiêu chí của khoa học là theo một paradigm được thừa nhận trên thế giới. Vì thế, việc đầu tiên là việc tìm hiểu các trường phái và hệ thống khái niệm. Về thông linh có một số quan niệm sau:

"Animism": Thuyết duy linh: Cho rằng mọi động vật, cây cối, thậm chí lời nói, khái niệm, sự vật đều có linh hồn. Linh hồn này có thể hoàn thiện. Tác giả quan trọng là Ed. Burnet Tylor. Ông nghiên cứu quan niệm này trong các nền văn hóa khác nhau trên quan điểm dân tộc học. Ông không phải là nhà truyền giáo, thực hành hoặc chủ trương tôn giáo.

"Theosophy" Thuyết thần trí: Cho rằng con người có thể thông với một loại ý thức siêu nhiên, toàn năng và thống nhất thường được quy cho là Chúa hoặc Thượng đế. Tác giả quan trọng là Blavatsky.

"Spiritism" Nhiều người cũng dịch chữ này là "duy linh". Tuy nhiên, đây là một trường phái tôn giáo, khởi xướng bởi Allan Kardec. Bắt đầu từ việc quan tâm tới trò bói chén, là trò chơi thời thượng bấy giờ, được Mesner giải thích là "từ trường động vật", Kardec thấy rằng hiện tượng này nhiều hơn thế và cho rằng có thể nói chuyện với nhiều loại linh hồn khác nhau, một số được cho rằng của những người đã chết. Tôi đề nghị dịch chữ này là "thông linh"

"Spiritualism" Là xu hướng cho rằng ngoài thân xác còn có linh hồn. Về phương diện nào đó đây là một khái niệm rộng hơn "thông linh" nhưng không chắc đã bao gồm việc tin ở khả năng giao tiếp với các linh hồn.

"Shamanism" Là thực hành của các dân tộc rải rác khắp thế giới, có lẽ cùng bắt nguồn từ một nơi từ thời đồ đá cũ cách đây 3 vạn năm. Trung tâm phát triển nhất có lẽ là vùng Trung Á. Những người thực hành shamanism tin có hai thực tại: bình thường và bất bình thường, khi người ta có thể nhìn thấy và giao tiếp với vong và các thần thánh. Tôi tạm dịch là "linh tín".

"Revelation" Mặc khải. Là do Thượng đế chủ động giao tiếp và truyền thông tin tới con người để họ giác ngộ hoặc viết ra những thông điệp. Thượng đế được hiểu là ý thức thống nhất, toàn năng, không bắt buộc phải nhân cách hóa. Tổng hợp tất cả các định luật của tự nhiên cũng có thể coi là Thượng đế. Ý Chúa cũng có thể hiểu là quy luật điều khiển một hiện tượng. Hòn đá rơi do định luật hấp dẫn hoàn toàn có thể phát biểu tương đương bằng ý Chúa. Không có bất cứ một tiêu chí nào ngoài niềm tin có thể phân biệt ý Chúa và định luật.

"Mediumship" Việc lên đồng. Trạng thái có thể vô thức, thông qua đó các loại ý thức (có thể được dán nhãn là các linh hồn) truyền thông tin đến thế giới thực. Người lên đồng có thể quên mọi thông tin khi trở lại thế giới thực. Trong trường hợp họ vẫn nhớ, gần đây người ta dùng chữ "nhà ngoại cảm"/

Việc nghiên cứu các hiện tượng thông linh có thể được đăng trên các tạp chí đứng đắn (scorpus hoặc ISI (??)) về dân tộc học, nhân chủng học,...Do đó có thể tin rằng việc nghiên cứu các vấn đề này không hoàn toàn nhảm nhí.