Chỉ những nền văn hoá lớn mới nuôi được bọn gàn

Dân tộc nào, thời đại nào cũng có người gàn. Socrates đốt đuốc tìm chân lý ban ngày. Diogenes sống trong thùng gỗ. Bá Di Thúc Tề không ăn thóc nhà Chu đến nỗi chết đói Thú Dương. Nhạc Phi cùng con trai bị hãm chết ở Phong Ba Đình vẫn tin ở "thiên nhật chiêu chiêu" (mặt trời sáng tỏ). Bùi Giáng rách rưới, đói khát, ngủ ngoài đường mà tự cho mình là trích tiên.

Gàn tức là đi ngược lại tính toán khôn ngoan thường tình. Thường thì gàn không có công tích gì cụ thể, chẳng tạo lập được tài sản, ngu ngơ giữa đường đời, thiệt thân mình, khổ vợ con.

Vậy mà những dân tộc lớn lại trọng người gàn. Những dân tộc quá tỉnh táo, khinh rẻ người gàn thường lại là nhược tiểu, đói nghèo, lạc hậu, suốt ngày nói chuyện khởi nghiệp, đi tắt đón đầu, mơ chuyện ông Bành Tổ, chê bai kẻ gàn dở, khinh bạc kẻ cần kiệm, bạc đãi kẻ không biết xa hoa.

Quốc gia sáng suốt không phải là tập hợp của những kẻ quá tinh ranh. Kẻ tinh ranh thành thói quen tính lợi hại trước mắt. Tính lợi hại thì xoay chiều liên tục, như chiếu tam cúc, chuyển tiền từ túi này qua túi khác rồi lại trở về, khó sinh giá trị mới. Quốc gia sáng suốt phải dựa trên các giá trị ổn định. Không ai giữ giá trị ổn định đáng tin cậy bằng bọn gàn. Vì sao quỹ khoa học, quỹ đầu tư của các quốc gia, không phải lo quản lý đến từng xu mà chọn lựa vẫn công tâm, hiệu quả đầu tư cao? Vì bọn quản lý toàn những tay gàn, không hề quan tâm đến thiệt hơn. Đừng có tưởng bọn Tây là ngố ngốc dễ lừa. Không bọn con buôn nào ma lanh láu cá như bọn tư bản Tây. Nhưng hễ cần hỏi ý kiến là chúng mời ngay bọn gàn, được chăm bẵm để giữ bằng được bản tính gàn và để ra các quyết định thay cho xã hội.

Cố nhiên các quốc gia tinh ranh hơn không đời nào chịu nuôi bọn gàn, để mất thời gian nghe chúng bàn chuyện viển vông, nghiên cứu phát triển RD gì đó vớ vẩn. Vả lại có muốn nuôi cũng chẳng nuôi nổi vì các quốc gia này thường đói nghèo, lạc hậu, quốc khố rỗng tuếch có được đồng nào không bị bọn tinh ranh tham nhũng thì đã bị các quyết định đầu tư ngu xuẩn ăn hết sạch.

Vì thế mới có chuyện bà bán phở ở khu Kim Liên xem TV thấy giới thiệu về Giáo sư Trần Đức Thảo nổi tiếng thế giới bèn chép miệng mà rằng "Cũng là Trần Đức Thảo mà Trần Đức Thảo của người ta sao mà giỏi giang quý hoá thế. Trần Đức Thảo ở khu mình sống khác gì con chó".