Lời bàn của Lệnh Lỗi Dương
Nguyên văn
Người đời thường nghĩ sách "Thuật bảy mươi hai kế" của Quỷ Cốc Tử là quỷ kế gian hiểm hại người. Tôi cũng thường nghĩ vậy, nên không bỏ thời gian đọc sách này. Tự nghĩ rằng, với trí tuệ của mình, không có kế gì là lạ, nhưng mưu mẹo vặt vãnh không phải là cái mà người nghĩ việc lớn nên nghĩ tới. Gần đây hơn, chẳng qua là việc chế khí cụ (máy dịch tự động đa ngữ) bắt buộc, đọc qua mới thấy, các dịch giả, học giả đều diễn nghĩa sai lạc về câu chữ. Càng hiệu đính lại càng thấy sai lạc cả về suy diễn, cố tình chắt lọc diễn nghĩa ý của Quỷ Cốc Tiên Sinh thành mưu kế hại người.
Thực ra sách "Thuật bảy mươi hai kế" nói về phương pháp đặt kế hoạch, thực thi công việc, giúp đời. Đó là một loại sách dạy kỹ năng sống, làm việc. Đặc biệt sách đề cao cái tâm của Thánh nhân. Kế thứ bảy mươi hai dạy con người không màng danh lợi, đắm chìm trong tranh đoạt, trí trá để thành bậc "Chân nhân". Tuy vậy, không lẽ khoanh tay nhìn cướp của giết người, bưng tai bịt mắt để nước mất nhà tan, để nói chuyện sang trọng nhân nghĩa?
Vì thế, tôi bỏ công dịch lại sách của Quỷ Cốc Tiên sinh cũng muốn nêu cái tâm sáng của ngài, cũng không muốn kẻ hậu nhân học ngài, mà vẫn đắm mình trong những mưu mẹo lầm lạc ngu muội vậy.
Than ôi, cái cuốc vốn là một nông cụ hiền lành, mà trên Đồng Giết chóc (Killing Field) chợt biến thành hung khí giết người. Đó đâu phải lỗi tại cái cuốc.
静中有动，动中有静，“变生于事、事生谋、谋生计、计生议、议生说、说生进、进生退、退生制，因以于制事”。
Phiên âm
Tĩnh trung hữu động, động trung hữu tĩnh, "Biến sinh vu sự, sự sinh mưu, mưu sinh kế, kế sinh nghị, nghị sinh thuyết, thuyết sinh tiến, tiến sinh thoái, thoái sinh chế, nhân dĩ vu chế sự" .
Dịch
Trong tĩnh có động, trong động có tĩnh, "Biến động sinh ra từ sự việc, bởi lẽ sự việc sinh mưu chước, mưu chước sinh kế sách, kế sách sinh nghị luận, nghị luận sinh thuyết lý, thuyết lý sinh tiến, tiến sinh thoái, thoái sinh chế ngự, cứ theo đó mà làm chế ngự sự việc"
Lời bàn của Lệnh Lỗi Dương:
Đối phó với tình thế mà trù liệu phương hướng. Trong việc trù tính phải tùy hoàn cảnh mà biến hoá mưu chước, nhưng vẫn phải giữ vững các nguyên tắc kiên định. Có kiên định mới trở nên mạnh mẽ không thể lay chuyển mục tiêu cuối cùng và giữ được tinh thần cho đồng sự. Có biến hoá mới linh hoạt khôn lường, đối phó được với mọi hoàn cảnh. Kế sách nào cũng đều phải có cả mục tiêu và biện pháp. Biến biện pháp thành mục tiêu là cách mà bọn vô sỉ thiển cận thường làm. Bo bo ở mục tiêu không có biện pháp hữu dụng là bất trí làm trò cười cho thiên hạ.
Người hoạch định kế sách phải dựa theo sự việc mà tạo ra biến chuyển, nhưng phải luôn giữ được quyền kiểm soát. Bởi vì việc gì có thể tuần tự theo các bước sau đây mà thực hiện. Trước hết, dựa trên sự việc mà định ra mưu chước đối phó, mưu chước đối phó sẽ ngày càng tinh vi đầy đủ, phải được sắp xếp theo thứ tự liên hoàn, lúc đó mới có thể gọi là kế sách. Có kế sách rồi phải đem ra bàn bạc với những người đồng sự để hoàn thiện. Kế sách hoàn thiện rồi phải đem ra phổ biến để những người tham gia thực hiện nắm vững mà thực hiện cho đúng. Nắm vững rồi phải xắn tay vào mà thực hiện, đưa mọi việc tiến tới, chớ lần khân bỏ lỡ cơ hội. Trong khi làm vẫn phải giữ mức độ, đừng để lạc phương hướng, đắm chìm vào mẹo chọi gà mưu cờ bạc mà quên đi cái đại thể, mục tiêu cuối cùng. Cứ theo mấy nguyên tắc đó ung dung mà làm, không lo không kiểm soát được sự việc, không phải tất bật với mưu mẹo.
Chính vì thế người đặt xong kế sách bao giờ cũng ung dung bình tĩnh. Trong trận Phì Thuỷ, Tạ An sắp đặt xong phương lược, ngồi ung dung đánh cờ, không đổi sắc mặt để giữ tinh thần quyết chiến cho cả triều đình. Tạ Huyền đặt mưu kế động ở phía trước, bày đặt thế trận liên hoàn từ Lạc Gián tới Phì Thuỷ, cuối cùng chỉ có tám vạn quân mà phá tan trăm vạn quân của Phù Kiên. Trong mưu kế động, đại quân ở Phì Thuỷ lại là tĩnh tạo sức mạnh kiên định bẻ gãy nhuệ khí của quân Tiền Tần, tiền quân của Lưu Lao Chi đánh vào Lạc Gián là yếu tố động tạo chuyển biến trong cân bằng lực lượng.
Tại trận thuỷ chiến Gravelines, cái kiên định của nữ hoàng Anh Elisabeth I biến thành sức mạnh cho Hải Quân Anh đánh tan Hạm đội vô địch Armada của Tây Ban Nha. Hải quân Anh sắp sẵn kế sách liên hoàn dùng các tàu nhẹ, linh hoạt với vật dẫn lửa là động, để đối phó với Hạm đội kiêu ngạo cồng kềnh của Tây Ban Nha. Tinh thần bình tĩnh đến phút cuối của Sir Francis Drake, lại là yếu tố tĩnh tạo sức mạnh tinh thần cho binh sĩ.
Các khó khăn ngày nay dù khó mấy cũng sẽ được giải quyết nếu có kế sách, nghị luận, thuyết lý và thực hành, dựa trên phương lược rõ ràng, không thể lay chuyển. Xoay như chong chóng, uốn éo theo chiều gió sẽ chẳng đi đến đâu.
Nguyên văn
第一计
阳谋阴谋
鬼谷子曰：
“智略计谋，各有形容，或圆或方，或阴或阳，圣人谋之于阴故曰‘神’，成之于阳故曰‘明’，所谓主事成者，积德也。”计谋，有阴谋和阳谋之别，在任何情况下，人们都不可轻视对方，因为事件、环境、情报都有假的。所以
圣人应该高深莫测。鬼谷子所谓“阴”，是谋之于阴成之于阳。
Phiên âm
Đệ nhất kế: Dương mưu âm mưu
Quỷ cốc tử viết:"Trí lược kế mưu, các hữu hình dung, hoặc viên hoặc phương, hoặc âm hoặc dương, thánh nhân mưu chi vu âm cố viết'Thần', thành chi vu dương cố viết'Minh', sở vị chủ sự thành giả, tích đức dã." Kế mưu, hữu âm mưu hòa dương mưu chi biệt, tại nhậm hà tình huống hạ, nhân môn đô bất khả khinh thị đối phương, nhân vi sự kiện, hoàn cảnh, tình báo đô hữu giả đích. Sở dĩ thánh nhân ứng cai cao thâm mạc trắc. Quỷ cốc tử sở vị"Âm", thị mưu chi vu âm thành chi vu dương.
Dịch:
Kế thứ nhất: Dương mưu âm mưu
Quỷ Cốc Tử nói: Mưu kế trí lược, tất thảy đều có hình dạng rõ ràng, hoặc tròn hoặc vuông, hoặc âm hoặc dương. Thánh nhân mưu tính ở âm nên gọi là "Thần diệu" thành sự ở dương nên gọi là "Sáng suốt". Cái gọi làm nhằm mục đích sự thành, cũng là tích đức vậy. Kế mưu chia hai đường âm dương khác biệt. Trong bất cứ tình huống nào, cũng không được khinh thường đối phương, bởi vì sự kiện, hoàn cảnh, tin tức tình báo đều có thể giả trá cả. Vì lẽ đó, nên thánh nhân phải cao thâm khôn lường. Cái Quỷ Cốc Tử gọi là "Âm", là lập mưu phải âm thầm, thành sự phải xiển dương.
Lời bàn của Lệnh Lỗi Dương
Kế sách chỉ có một, bao gồm cả mặt âm mặt dương. Mẹo chọi gà, mưu cờ bạc của những kẻ trục lợi chỉ có âm mà không có dương. Thọc gậy bánh xe, ném đá dấu tay, đẩy người xuống vực tràn lan là khi vận nước nặng âm khí. Kế hoạch chỉ thuần dương không có âm, chỉ là nói chuyện viển vông, ý tưởng thuần, ai cũng có thể nói thể bàn, không đáng một xu.
Mục đích đường hoàng, sau khi sự thành phải được xiển dương quang đại để xã hội noi theo. Tướng thua trận không thể nói mạnh, kẻ yếu dù nói chuyện nhân nghĩa cũng không ai tin, vì vậy lao tâm khổ tứ để sự việc thành công cũng là tích đức cho đời. Kế hoạch đem thực thi thì phải kín đáo, tránh phải lãng phí sức lực vào bọn tiểu nhân phá đám, tận dụng được thời cơ, dù gọi là âm mưu nhưng kết quả cuối cùng mới nói lên sự quang minh chính đại.
Quỷ Cốc Tử vốn không nói riêng về dương mưu. Mao Trạch Đông là người đầu tiên tự gọi chiến lược "lấy nông thôn vây thành thị" của mình là dương mưu, cũng chỉ là một kiểu chơi chữ tuyên truyền mà thôi. Sau này, bọn hậu nhân dùng chữ dương mưu để chỉ một chiến lược mở, nương theo đó tuỳ thời cơ mà bày nhiều mưu kế liên hoàn. Đó cũng không ngoài việc mưu kế động nương vào chiến lược tĩnh của Quỷ Cốc Tử. Cũng ví như cách đánh cờ thế, bày trận mà đợi địch sa vào thế liên hoàn. Trong một thế trận, luôn luôn phải gồm có các đòn phối hợp được giữ kín đến khi thực thi xong. Nếu như thế trận đã định, các mưu kế phối hợp liên miên tự nảy sinh làm đối phương luôn ở thế chống đỡ, biết mình ở thế bị tấn công mà vẫn không tính được hết các đòn tổ hợp.
Người đời thường nghĩ âm mưu là phải xấu xa, đó cũng là một sai lầm lớn. Bậc thánh nhân không làm điều xấu, nhưng vẫn phải giữ kín hành vi, để đưa sự việc đến thành công, mang lại lợi ích cho đời. Kẻ ác dù có thành sự xong xuôi vẫn phải giữ kín tung tích hành vi của mình. Đó chính là điều khác biệt vậy.
Mưu thuật được gọi là tròn, nếu đã tính đầy đủ mọi kịch bản sẽ xảy ra, không sót bất cử một khả năng nào. Ngày nay, các nhà chiến lược đã phân tích kỹ mọi tình huống khả dĩ xảy ra, có sự hỗ trợ của các siêu máy tính, tập thể các chuyên gia, đã đưa ra các giải pháp đối phó tinh vi liên hoàn hàng chục bước. Trí tuệ con người để có thể tính ra phải mất thời gian không thể đối phó kịp với thực tế. Chính vì vậy khi sự việc xảy ra, bên có chuẩn bị sẵn tốt hơn, sẽ nắm thế chủ động, có thể tạo ra sức mạnh. Vì vậy, người cầm vận mệnh quốc gia mà thiển cận, lười suy nghĩ, không chịu tính kế cho tròn, có khác nào én sẻ ríu rít cười đùa trên nóc nhà cháy.
Trong nhiều trường hợp, kế sách phải vuông vắn, ngay ngắn, sắc nét. Kế tiến quân ra Kỳ Sơn của Khổng Minh lấy tiếng là cẩn thận tròn trịa nhưng không sắc nét, không vuông, không tạo ra đột biến, chỉ đợi đối phương sa sẩy mà bày mẹo nhỏ ăn may. Cầu toàn, cẩn thận là tốt, nhưng cũng là nơi che dấu một tâm thức yếu hèn, bất lực hay mờ ám, không dám tạo đột biến. Do đó Quỷ Cốc Tiên Sinh nói mưu kế không chỉ có phương (tròn) mà còn có viên (vuông). Trong tròn có vuông, trong vuông có tròn cứ bao bọc liên miên mới là kế hoạch thần kỳ.
Ngày nay, không phải không có người biết đặt các kế âm dương viên phương trong những vấn đề xã hội đang bế tắc. Chỉ thiếu một ngọn cờ thành tâm thành ý biết nghe vậy.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét